Dekontaminacja medyczna

Dekontaminacja – co to?

W przypadku każdego sprzętu wielorazowego użytku, który ma kontakt z pacjentem, niezbędna jest dekontaminacja. Co to takiego? Dekontaminacja medyczna to proces obejmujący działania mające na celu usunięcie lub zniszczenie drobnoustrojów uznawanych za patogeny. W zależności od ryzyka przeniesienia zakażenia (wysokie, średnie lub niskie), może obejmować sanityzację, czyli mycie, dezynfekcję i sterylizację.

W przypadku sprzętu krytycznego, gdzie ryzyko przeniesienia zakażenia jest wysokie, a w tym cewników czy narzędzi chirurgicznych, dekontaminacja medyczna to proces wieloetapowy. Na początku musi obejmować sanityzację i dezynfekcję (wstępną oraz właściwą), a później jeszcze sterylizację.

Każdy z tych procesów musi być przeprowadzany w oparciu o ścisłe procedury określające zasady postępowania z potencjalnie zakażonym sprzętem. Zapewnia to nie tylko większe bezpieczeństwo pracy, ale także pozwala zapobiec ponownej kontaminacji.

Dekontaminacja wstępna

Każdy sprzęt mający bezpośredni kontakt z tkankami pacjenta, musi być poddawany dekontaminacji wstępnej. Dzięki niej możliwe jest usunięcie z narzędzi widocznych zanieczyszczeń, a wraz z nimi znacznej części chorobotwórczych drobnoustrojów. Polega ona na oczyszczeniu sprzętu z pozostałości substancji chemicznych stosowanych w trakcie zabiegu, a także pozostałości materiału biologicznego. Proces ten kończy dezynfekcja.

Przy dekontaminacji wstępnej, stosuje się różne metody oczyszczania sprzętu. Należą do nich m.in.:

• mycie ręczne (manualne),
• zraszanie,
• czyszczenie zanurzeniowe,
• spłukiwanie,
• czyszczenie za pomocą ultradźwięków,
• mycie w automatycznych myjniach-dezynfektorach.

Ze względu na bezpieczeństwo personelu medycznego oraz pozostałego środowiska szpitalnego, preferowaną metodą dekontaminacji jest mycie i dezynfekcja maszynowa. Ważne jest przy tym, aby stosować się do wszelkich zaleceń producentów. Poza tym należy zadbać o prawidłowe przygotowanie i ułożenie sprzętu na tacach lub koszach myjni-dezynfektora tak, by zapewnić swobodny przepływ roztworu myjącego i uniknąć powstania uszkodzeń mechanicznych.

Dostępne są także różne metody dezynfekcji. Ta może mieć charakter:

• chemiczny,
• termiczny,
• termiczno-chemiczny.

Dezynfekcja chemiczna zakłada zastosowanie preparatów chemicznych o różnych właściwościach m.in. związków fenolowych, związków chloru, alkoholi, aldehydów i pochodnych fenolu. Termiczna opiera się natomiast na wykorzystaniu gorącej wody (temperatura 93°C) lub pary wodnej (temperatura 105-110°C) i nadciśnienia wynoszącego 0,5 atmosfery. Dezynfekcja termiczno-chemiczna jest połączeniem dwóch poprzednich metod, pozwalającym na ograniczenie stężenia związków chemicznych oraz obniżenie temperatury.

Dekontaminacja wyrobów medycznych

Dekontaminacja wyrobów medycznych, takich jak narzędzia chirurgiczne, wszczepy, cewniki czy igły, wymaga zastosowania wstępnego mycia oraz wstępnej dezynfekcji, a także dezynfekcji wysokiego stopnia i sterylizacji.

Dezynfekcja wysokiego stopnia pozwala na zniszczenie form wegetatywnych drobnoustrojów, a także prątków gruźlicy, enterowirusów i niektórych form przetrwalnikowych. Sterylizacja prowadzi natomiast do zniszczenia wszystkich żywych form drobnoustrojów.

Przed jej przeprowadzeniem, sprzęt należy odpowiednio przygotować. Proces ten może być wieloetapowy (obejmuje wtedy wspomniane wstępne mycie z dezynfekcją, mycie właściwe i dezynfekcję właściwą) albo jednoetapowy. W drugim przypadku obejmuje on dezynfekcję w preparacie myjąco-dezynfekcyjnym i mycie w procesie maszynowym lub manualnym. Każdy z etapów przygotowania do sterylizacji, a także sama sterylizacja, muszą być poddawane kontroli oraz zostać właściwie udokumentowane.

Dekontaminacja pacjenta

Dekontaminacja pacjenta to sformułowanie, które niekiedy jest używane w kontekście usuwania drobnoustrojów z powierzchni skóry czy błon śluzowych pacjentów. Zdecydowanie bardziej poprawnym określeniem jest w tym przypadku antyseptyka. Również odnosi się ona do zniszczenia lub hamowania wzrostu drobnoustrojów, takich jak bakterie, wirusy, pierwotniak czy grzyby, jednak stricte na żywych tkankach.

Obejmuje ona szereg działań mających na celu uniknięcie zakażenia, do których zalicza się przede wszystkim dezynfekcję skóry, błon śluzowych, a także uszkodzonych tkanek przy wykorzystaniu preparatów nie mających szkodliwego oddziaływania na tkanki ludzkie. Należą do nich m.in. oktenidyna (jest to antyseptyk o szerokim spektrum działania) oraz pochodne fenolu, chloraminy, jodofory czy związki srebra.

Dekontaminacja a sterylizacja

Każdy, kto pracuje w miejscu, gdzie wymagane jest zastosowanie szczególnych zasad higieny i tam, gdzie istnieje zwiększone ryzyko przeniesienia zakażenia, powinien wiedzieć, że dekontaminacja a sterylizacja to nie to samo. Pojęcia te są ze sobą powiązane, jednak nie należy stosować ich jako synonimy.

Dekontaminacja ma znacznie szersze znaczenie. Obejmuje bowiem nie tylko sterylizację, ale także dezynfekcję i sanityzację. Sterylizacja jest więc jedynie jedną z jej metod.

Redakcja bloga

Marcin Lewicki